انتخاب یک ارائه‌دهنده خدمات ابری (Cloud Service Provider – CSP) تصمیمی ساده نیست. داده‌های سازمان، زیرساخت اصلی کسب‌وکار و حتی امنیت مشتریانتان به کیفیت این انتخاب وابسته است. بسیاری از شرکت‌ها تنها به قیمت یا برند توجه می‌کنند، اما واقعیت این است که پرسیدن پرسش‌های درست از ارائه‌دهنده، کلید انتخابی هوشمندانه است. در این مطلب به ۷ سؤال اصلی می‌پردازیم که باید قبل از امضای قرارداد از هر ارائه‌دهنده خدمات ابری بپرسید.
۱. چگونه از امنیت و حریم خصوصی داده‌های من محافظت می‌کنید؟
اولین فاکتوری که باید بررسی کنید، امنیت است. یعنی باید مطمئن شوید ارائه‌دهنده چه ابزارها و پروتکل‌هایی برای جلوگیری از نفوذ، حملات سایبری و دسترسی‌های غیرمجاز در نظر گرفته است. این می‌تواند شامل استفاده از سیستم‌های تشخیص نفوذ، رمزنگاری پیشرفته، فایروال‌های چندلایه و حتی بررسی سوابق کارکنانی باشد که به داده‌ها دسترسی دارند.
برای مثال می‌توانید سوال‌های زیر را مطرح کنید:
- آیا داده‌ها در حین انتقال و ذخیره‌سازی رمزنگاری می‌شوند؟
- آیا احراز هویت چندعاملی (MFA) اجباری است؟
- ممیزی‌های امنیتی توسط چه نهادهایی و با چه فرکانسی انجام می‌شود؟
- در صورت رخنه امنیتی، چه پروتکلی برای اطلاع‌رسانی و جبران خسارت وجود دارد؟
برای مثال برخی ارائه‌دهندگان بزرگ مانند AWS یا Azure گزارش‌های سالانه امنیتی خود را به‌طور عمومی منتشر می‌کنند. اگر سرویس‌دهنده شما چنین شفافیتی ندارد، باید محتاط باشید.
۲. مالکیت و محل ذخیره داده‌ها با چه کسی است؟
یکی از نگرانی‌های رایج شرکت‌ها، موضوع مالکیت داده‌ها است. مالکیت داده یعنی چه کسی حق قانونی بر داده‌های ذخیره‌شده دارد و آیا ارائه‌دهنده می‌تواند به هر دلیلی ادعای استفاده یا کنترل روی آن داشته باشد یا خیر. همچنین محل ذخیره فیزیکی داده‌ها به لحاظ قانونی اهمیت زیادی دارد؛ چون قوانین کشور میزبان می‌تواند بر نحوه دسترسی به داده‌ها اثر بگذارد.
برای شفاف‌سازی در این بخش سوال‌های زیر پیشنهاد می‌شود:
- آیا در قرارداد تصریح شده که مالکیت داده‌ها ۱۰۰٪ با شماست؟
- داده‌ها در کدام کشور یا منطقه ذخیره می‌شوند؟
- آیا می‌توانید محل ذخیره‌سازی را انتخاب کنید؟
- اگر همکاری پایان یابد، داده‌ها چگونه و در چه قالبی تحویل داده می‌شوند؟
۳. چه سطحی از پایداری (Uptime) را تضمین می‌کنید؟
سومین موردی که به‌شدت اهمیت دارد، میزان پایداری است. یعنی کسب‌وکار شما چه میزان از سال بدون اختلال فعال خواهد بود. برای سنجش این موضوع، ارائه‌دهندگان در توافقنامه سطح سرویس (SLA) عدد مشخصی از «Uptime» را تضمین می‌کنند. در همین راستا پیشنهاد می‌کنیم سوال‌های زیر را بپرسید:
- Uptime شما چند درصد است؟ (۹۹.۹٪، ۹۹.۹۹٪ یا بیشتر؟)
- در صورت نقض SLA چه جبران خسارتی دریافت می‌کنم؟
- آیا گزارش Downtime شفاف و قابل دسترسی است؟
- چگونه اختلالات یا تعمیرات برنامه‌ریزی‌شده اطلاع‌رسانی می‌شوند؟
یک تفاوت کوچک در عدد Uptime می‌تواند تأثیری بزرگ داشته باشد. برای مثال ۹۹.۹٪ یعنی ۸.۷ ساعت قطعی در ماه، در حالی که ۹۹.۹۹٪ تنها حدود ۵۲ دقیقه قطعی خواهد بود.
۴. پشتیبانی فنی شما چگونه عمل می‌کند؟
پس از این فاکتورها می‌رسیم به پشتیبانی! باید بدانید که در مواقع بحرانی، چقدر سریع می‌توانید به کمک دسترسی پیدا کنید. پشتیبانی قوی به معنای دسترسی ۲۴ ساعته، وجود کانال‌های ارتباطی متنوع و داشتن افراد متخصص در تیم پاسخ‌گویی است.
اگر تنها یک سیستم تیکت ساده یا ایمیل با زمان پاسخ طولانی در اختیار شما قرار دهند، در زمان بروز مشکل‌های حیاتی، این موضوع می‌تواند خسارت سنگینی به کسب‌وکار وارد کند. شرکت‌هایی که تنها از طریق ایمیل و با تأخیر طولانی پاسخ می‌دهند، گزینه مناسبی برای سازمان‌های حساس نیستند.
سوال‌های پیشنهادی:
- آیا پشتیبانی ۲۴/۷/۳۶۵ ارائه می‌شود؟
- چه کانال‌هایی (تلفن، ایمیل، چت زنده) در دسترس هستند؟
۵. ساختار قیمت‌گذاری شما چگونه است و چه هزینه‌های پنهانی وجود دارد؟
مسئله قیمت همه جا اهمیت دارد و اینجا هم دقیقاً همین‌طور است. هزینه‌های خدمات ابری باید کاملاً شفاف باشند، زیرا کوچک‌ترین ابهام در ساختار هزینه‌ها می‌تواند به مرور زمان تبدیل به یک بار مالی سنگین شود. شما باید مطمئن شوید که مدل پرداخت روشن، قابل پیش‌بینی و بدون هزینه‌های پنهان است. شفافیت مالی باید یکی از اصول اساسی همکاری باشد تا رابطه بلندمدت دو طرف پایدار بماند.
سوال‌هایی که می‌توانید برای شفاف‌سازی بپرسید:
- آیا هزینه انتقال داده (Data Transfer) جداگانه محاسبه می‌شود؟
- هزینه پشتیبانی ویژه یا خدمات سفارشی چقدر است؟
- مدل پرداخت شما چیست؟ (Pay-per-Use، اشتراک ماهانه، ترکیبی)
- شرایط تغییر قیمت‌ها و زمان اطلاع‌رسانی چگونه است؟
۶. سرویس شما چه میزان مقیاس‌پذیر و انعطاف‌پذیر است؟
تصور کنید کسب‌وکار شما به‌سرعت رشد کند و تعداد کاربران یا حجم داده‌ها چند برابر شود. اگر ارائه‌دهنده امکان افزایش منابع بدون وقفه یا کاهش هزینه‌ها در زمان رکود را نداشته باشد، در همان نقطه به مشکل می‌خورید. انعطاف‌پذیری واقعی یعنی بتوانید به‌سادگی ظرفیت را کم و زیاد کنید و مطمئن باشید که داده‌ها و نرم‌افزارها وابسته به فناوری انحصاری (Vendor Lock-in) نیستند.
برای شفاف‌سازی این بخش، سوال‌های زیر را بپرسید:
- آیا می‌توانم به‌راحتی فضای ذخیره‌سازی یا توان پردازشی را افزایش دهم؟
- آیا محدودیتی برای مقیاس‌پذیری وجود دارد؟
- آیا داده‌ها و برنامه‌ها قابل حمل هستند یا درگیر قفل فروشنده (Vendor Lock-in) می‌شوم؟
- سرویس شما از چه مدل‌هایی پشتیبانی می‌کند (IaaS، PaaS، SaaS)؟
۷. چه برنامه‌ای برای بازیابی فاجعه و تداوم کسب‌وکار دارید؟
حتی بزرگ‌ترین دیتاسنترها هم در معرض خطر بلایای طبیعی یا حملات سایبری قرار دارند. بنابراین پرسش از استراتژی بازیابی فاجعه (Disaster Recovery – DR) و تداوم کسب‌وکار (Business Continuity) بسیار اهمیت دارد. این دو مفهوم نشان می‌دهند که در صورت بروز حادثه، چه مقدار داده از دست می‌رود و چه مدت طول می‌کشد تا سیستم‌ها دوباره آنلاین شوند.
- داده‌ها با چه فرکانسی پشتیبان‌گیری می‌شوند و کجا ذخیره می‌شوند؟
- اهداف زمان بازیابی (RTO) و نقطه بازیابی (RPO) شما چیست؟
- آیا تست‌های منظم برای بازیابی فاجعه انجام می‌دهید؟
- در صورت قطعی گسترده، چه زمانی سرویس‌ها دوباره آنلاین می‌شوند؟
یک ارائه‌دهنده معتبر باید به‌طور شفاف سناریوهای بازیابی را توضیح دهد و گزارش تست‌های موفقیت‌آمیز را ارائه کند.
چک‌لیست تکمیلی برای انتخاب خدمات ابری
علاوه بر ۷ سؤال اصلی، نکات زیر نیز ارزش پرسیدن دارند:
- سلامت مالی شرکت:
آیا ارائه‌دهنده از نظر مالی پایدار است و چشم‌انداز رشد دارد؟
- نقشه راه محصول:
چه نوآوری‌ها و توسعه‌هایی در آینده ارائه خواهند کرد؟
- زیرساخت پایه:
آیا سرویس روی پلتفرم‌های بزرگی مثل AWS یا Azure بنا شده یا زیرساخت اختصاصی دارد؟
- مهاجرت و خروج:
چه پشتیبانی‌ای برای مهاجرت اولیه یا خروج از سرویس ارائه می‌شود؟
- رضایت مشتریان:
آیا می‌توانید نمونه‌های واقعی از پروژه‌های مشابه مشاهده کنید؟
این چک‌لیست می‌تواند مکمل پرسش‌های اصلی شما باشد و دید کاملی نسبت به سرویس‌دهنده ایجاد کند.
جمع‌بندی
انتخاب یک ارائه‌دهنده خدمات ابری تصمیمی چندوجهی است که سعی کردیم هفت مورد از مهم‌ترین بخش‌های آن را بررسی کنیم. هر کدام از این بخش‌ها می‌تواند بر موفقیت یا شکست همکاری شما با ارائه‌دهنده تأثیر بگذارد. اگر این سؤالات کلیدی را در مذاکرات خود مطرح کنید، احتمال انتخاب درست و ایجاد یک همکاری پایدار بسیار بیشتر خواهد شد.
سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا SLA 100% وجود دارد؟
خیر، هیچ ارائه‌دهنده‌ای نمی‌تواند ۱۰۰٪ Uptime را تضمین کند. بالاترین سطح ۹۹.۹۹٪ است.
۲. تفاوت RTO و RPO چیست؟
RTO مدت زمان مجاز برای بازگردانی سرویس است و RPO میزان داده‌ای است که در صورت فاجعه ممکن است از دست برود.
۳. Vendor Lock-in دقیقاً چه مشکلی ایجاد می‌کند؟
باعث می‌شود تغییر سرویس‌دهنده در آینده هزینه‌بر و پیچیده باشد زیرا داده‌ها یا نرم‌افزارها به فناوری اختصاصی وابسته‌اند.
